Türk İslam Devletleri bilim insanları

Harezmi (?-847) Cebir biliminin kurucusu olarak kabul edilen Harezmi, matematikçi, astronom ve coğrafyacıdır. Avrupa’da Alkarismi olarak bilinmektedir. Cebiri geometride kullanarak analitik geometrinin temelini oluşturmuştur. En önemli eserleri Kitâbü’l Hisâbi’l-Hindi ve Kitâbü’l Muhtasar fi hisâbi’l cebr ve’l mukâlebe’dir

Farabî (870-950) Türkistan’ın Farab şehrinde doğduğu sanılan Farabî (Görsel 5.17), iyi bir eğitim görmüş, fizik, astronomi, mantık, müzik ve siyaset gibi alanlarda eserler vermiştir. Aristo mantığını en iyi kavrayan ve açıklayan kişi olduğu için ikinci öğretmen anlamına gelen Muallim-i Sâni unvanıyla anılmıştır. İhsâ’ül-Ulûm adlı eserinde bilimleri sınıflandırmış, bu nedenle de İslam dünyasında bilimleri sınıflara ayıran ilk kişi olarak tarihe geçmiştir. Musiki kitabı da yazmış olan Farabî, Batı dünyasında Alfarabius (Elfarabyus) olarak bilinmektedir.

İbni Sina (980-1037) Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde doğmuştur. Eğitimine Kur’an ve edeb ilimlerini öğrenerek başlamıştır. Fıkıh, mantık, astronomi ve felsefe de okuyan İbni Sina (Görsel 5.18), 16 yaşında tıp eğitimine başlamış ve kendisine başarılardan dolayı eş-şeyhü’r-reîs unvanı verilmiştir. Batı’da ise Avicenna (Avisenna) olarak bilinir. Bulaşıcı hastalıkların gözle görülmeyen minik kurtçuklardan (mikrop) kaynaklandığını tespit etmiş, kan dolaşımının nasıl gerçekleştiğini açıklamış ve başarılı ameliyatlar gerçekleştirmiştir. İbni Sina’nın El-kânûn fi’t-tıbb adlı kitabı Batı’da uzun bir süre ders kitabı olarak okutulmuştur. İnsanlığa büyük hizmetleri dokunan İbni Sina’nın adı, günümüzde Ay’da bulunan bir kratere verilmiştir.

Bîrûnî (973-1048) 973 yılında Harezm şehrinde doğmuştur. Astronomi (Görsel 5.19), matematik, fizik, tıp, coğrafya ve tarih konularında önemli eserler vermiştir. Batı’da Aliboron adıyla anılmaktadır. Ayrıca jeodezi (yeryüzü bilgisi) biliminin kurucusu kabul edilir. Gazneli Mahmud’un Hint seferlerine katılmıştır. En önemli eseri, El Asarü’l Bakiye’dir. Bu önemli eserinde çeşitli toplumların kullandıkları takvimleri, ay ve yıllardaki farklılıkları, dinî gün ve bayramların tarihlerini incelemiştir.

El Hazini (?- 1155) XII. yüzyılda İran’da yaşamış olan astronom ve mekanikçidir. Sultan Sencer’e sunduğu astronomi kitabında çeşitli şehirlerin enlem ve boylamları, yıldızların konumları ve mükemmel astronomi tabloları vardır. Yaptığı hassas terazi sayesinde metallerin ve taşların saf olup olmadıklarını anlayabiliyor, iki elementten meydana gelen alaşımlarda metallerin karışım oranlarını bulabiliyordu. Bu konuyla ilgili olarak yazdığı eserinin adı Kitabül Mizanil Hikme’dir.