Türkiye iklimine etki eden faktörler

Bir ülkenin sahip olduğu iklim özellikleri, o ülkenin matematiksel konumu ve özel konumu ile yakından ilgilidir. Türkiye’nin iklimine etki eden faktörleri de incelerken iki başlık altında toplamak gerekir:

a. Matematiksel konuma göre iklimi etkileyen unsurlar

Türkiye 26º-45º Doğu boylamları 36º-42º kuzey enlemleri arasında yer alır. Bulunduğu enlem değerlerine göre orta külkesidir ve ılıman iklim kuşağında yer alır. Dünya iklim sınıflandırmasında ise Akdeniz iklim kuşağında bulunur. Bu durumun sonuçlarına bakıldığında şöyle bir sıralama yapabiliriz.

✓ Yaz aylarında sıcak (tropikal) hava akımlarının etkisinde kalır iken kış aylarında hem sıcak (tropikal) hem de soğuk (polar) hava akımlarının etkileri görülmektedir. Dolayısıyla dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
✓ Dönenceler dışında yer aldığı için güneş ışınlarını dik açı ile alamaz ancak Ekvator’a yakın olması yaz mevsiminin uzun yaşanmasına neden olur.
✓ Çevresinde bulunan farklı basınç merkezlerinin etkisinde kalır.
✓ Güneyden kuzeye doğru sıcaklıklar azalır.
✓ Kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürür, güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı artırır.
✓ Dağların güney yamaçları kuzey yamaçlarına göre bakının etkisiyle daha sıcaktır.
✓ Güneş ışınlarını en dik açılarla aldığı tarih 21 Haziran(Hatay 77°) ile gelir, ışınların en küçük açıyla geldiği tarih ise 21 Aralıktır.(Sinop 25°ile gelir.) 
✓ Batı rüzgârlarının etkisi altında kalır. Kış aylarında cephesel yağışların oluşmasının en önemli nedenidir

b. Özel konumunun iklim üzerine olan etkileri

Özel konum bir yerin dağlara, denizlere, boğazlara, maden yataklarına, dağların uzanış doğrultusuna göre bulunulan yeri tarif etmek amacı ile kullanılan bir tanımdır. Özel konumumuzun iklimimiz üzerine olan başlıca etkileri şu şekildedir:

c. Karasallığın etkisi

Türkiye batıdan doğuya doğru ve kıyıdan iç kesimlere doğru ilerledikçe karasallığın şiddeti artar. Yaz mevsimi ile kış mevsimi arasındaki sıcaklık farkı yüksektir. Karalar çabuk ısınır çabuk soğurlar. Yaz aylarında karalardaki sıcaklık değerleri denizin kenarındaki bir noktaya göre daha çok hissedilir. Kışın ise yer kabuğu hızlı soğuduğu için atmosfer sıcaklığı da düşer. Yaz mevsiminde Anadolu’nun iç kısımlarına doğru yıllık sıcaklık farkının değişken olması tarım orman ve kalıcı karın alt sınırının yükselmesine neden olmaktadır. Bir örnek vererek açıklayacak olursak Ege bölümünde tarımın üst sınırı 1000m iken Doğu Anadolu’ da bu sınır 2000 m. ye çıkmaktadır.

d. Denizlerin etkisi

Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır. Kıyılarda denizelliğin etkisi ile yıllık sıcaklık farkındaki değişim daha az yaşanmaktadır. Deniz yüzeyinde ısınan sular dikey doğrultuda hareket ederek dibe doğru çöker, alttaki su yüzeye çıkar ve ısınır. Böylece denizlerde ısı daha yavaş değişir. Yani denizler geç ısındığı gibi geç soğurlar. Ocak ayında Samsun’un sıcaklık ortalaması Ankara’ dan daha yüksektir. Ayrıca Samsun deniz kenarında olması mutlak nem oranın Ankara’ dan fazla olmasında etkilidir. Havadaki nem güneşten gelen ısıyı tutar ve havanın aniden soğumasını önler. Bundan dolayıdır ki denize yakın yerlerde ısı değişimi daha yavaş yaşanmaktadır

Çıkmış soru : Türkiye'nin ılıman kuşakta yer alması aşağıdakilerden hangisini etkiler
A) Dağ sıralarının uzanışını
B) Ortalama yükseltisini
C) Bitki örtüsünü
D) Akarsularının boylarını
E) Saat dilimi
Cevap:C
(1998-ÖYS)

e. Yer şekillerinin etkisi
Türkiye’ de yer şekilleri çeşitlilik arz eder. Eski dünya karalarının üzerinde yer alması pek çok orojenik (Dağ oluşumu) ve epirojenik (Kıta alçalmaları) hareketlere maruz kalmıştır. Volkanik dağlar, sıradağlar, çöküntü ovaları, çeşitli vadiler ve platolar bulunmaktadır. Yer şekillerinin çok çeşitli olması kısa mesafede iklim değişimlerinin görülmesinin temel nedenidir. Yer şekillerinin iklim üzerine olan etkileri incelenirken iki başlık altında sıralanabilir.