Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra devlet yapısında değişiklikler

Soru : Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra devlet yapısında ne gibi değişiklikler meydana gelmiştir?

İlk Türk-İslam devletlerinden olan Gazneliler Abbasiler'den aldıkları yönetim teşkilatını geliştirerek Büyük Selçuklu ve diğer devletlere aktarmışlardır. İslamiyet ile Türklerde devlet yapılarında belirli değişiklikler olmuştur. Devlet başkanları farklı hitaplar almaya, halifelik gözetilmeye, yasalar ve yargı kurumları ise dini açıdan yapılandırılmaya başlanmıştır. Bu sayede İslam dinini yaşamlarında kabul etmiş olan Türk toplumları devlet yapılarını da dinlerine uygun olacak şekilde şekillendirmişlerdir.

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte devlet yapısında önemli değişiklikler yaşanmaya başlanmıştır. Siyasi, sosyal, kültürel, dini, ekonomik olarak gerçekleşen düzenlemeler İslam adına yapılmıştır. İslami kaynaklardan yararlanılarak geliştirilen hukuk sistemleri ve ekonomik düzen sistemleri kurulmuştur.

Siyasi olarak hilafet gözetilmiş ve adalet sağlanmasında başa bağlılık dikkati çekmiştir. Sosyal olarak insanların müreffeh bir hayat yaşaması sağlanmış ve adil bir düzen oluşturulmaya çalışılmıştır. Dini olarak şeriat hükümleri uygulanmaya başlanmıştır. Ekonomik olarak zekat ve sadaka sistemleri geliştirilmiştir. Böylece İslam dininin kabul edilmesi, Türklerin elini kuvvetlendirmiş ve devletler halinde yaşamalarını kolaylaştırmıştır.

Türklerin İslamiyet'i kabul etme nedenleri

Türkler 10. yy başlarından itibaren büyük kitleler halinde Müslüman olmaya başladılar. Bunda Türklerin İslam öncesi inanışları ile İslamiyet arasında büyük benzerliklerin bulunması etkili olmuştur. 

Türkleri İslamiyet'e girmeye teşvik eden faktörler

1- Türkler diğer dinlere karşı engin bir hoşgörüye sahipti. İslamiyet de bir hoşgörü diniydi. 
2- Eski Türk dini ile İslamiyet arasındaki benzerlik: 

• Tek tanrı inancı 
• Ahiret inancı 
• Hac ve kurban ibadetlerine benzer ibadetlerin varlığı 

3- Sosyolojik faktörler, aile kavramına verilen önem, namus, temizliğe verilen önem İslamiyet’teki cihat ve gaza anlayışı ile Türk-Cihan hakimiyeti düşüncesinin benzerlik göstermesi. 
4- Ekonomik ve sebepler, eski Türk toplumunda sosyal sınıflar yoktu. İslam dininde de böyle bir ayrımın yapılmaması, dolayısıyla her iki düşüncede de halkın refah ve mutluluğunun gözetilmesi vardır. 
5- Siyasi ve askeri tercih; 8 yy’da Türk-Çin rekabeti hızla devam etmekte, hatta hakimiyet yavaş yavaş Çinlilerin Türklerin elindeki Maverünnehir’i de alarak egemenliği ele geçirmek istiyordu. Güneyde Arap yarımadasında ortaya çıkan İslam dinide büyük bir hızla yayılarak Çinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir. 751’de Çinlilerle Araplar arasında meydana gelen Talas savaşında Türkler İslam ordusu yanında Çinlilere karşı savaşmış ve büyük bir zafer elde edilmiştir. Bu olaydan sonra Türklerle Araplar arasındaki yakınlaşma hızlanıştır.