10. Sınıf Bir-Yay Türk Dili ve Edebiyatı 5. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 184 Cevapları

1. “Bunun sebebi, Türk aydını gene, sensin! Bu viran ülke ve bu yoksul insan kitlesi için ne yaptın? Yıllarca onun kanını emdikten ve onu bir posa hâlinde katı toprak üstüne attıktan sonra, şimdi de gelip ondan tiksinmek hakkını kendinde buluyorsun.” “Anadolu halkının bir ruhu vardı; nüfuz edemedin. Bir kafası vardı; aydınlatamadın. Bir vücudu vardı; besleyemedin. Üstünde yaşadığı bir toprak vardı; işletemedin. Onu, hayvani duyguların, cehaletin, yoksulluğun ve kıtlığın elinde bıraktın. O, katı toprakla kuru göğün arasında bir yabanî ot gibi bitti. Şimdi elinde orak, buraya hasada gelmişsin! Ne ektin ki, ne biçeceksin?..”
Yakup Kadri Karaosmanoğlu Yaban

Bir romandan alınan bu parçada, anlatılanlardan yola çıkarak romanın hangi edebî dönemde yazıldığını ve dönemin özelliklerini yazınız.

Cevap: Yaban romanı Milli edebiyat döneminde yazılmıştır. Romanın yazıldığı dönem Kurtuluş Savaşı’nın yaşandığı yıllardır. Türk Kurtuluş Savaşı; ülke bütünlüğünü korumak, ulusal egemenliğe dayalı, tam bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak için tüm ulusça girişilen, çok cepheli bir savaştır. Kurtuluş Savaşı; Osmanlı Devleti’ni yok eden, Türklere yaşam hakkı tanımayan 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması sonucu Türk milletinin bir ölüm-kalım mücadelesidir.

2. Aşağıdaki yargılardan bazıları doğru, bazıları yanlıştır. Doğru olan yargıların karşısına “D”, yanlış olanların karşısına “Y” yazınız.

(D) a. Sergüzeşt romanı, edebiyatımızda romantizmden realizme geçişin ilk örneği kabul edilir.
(Y) b. Edebiyatımızda ilk romanlar Servetifünun Dönemi’nde verilmeye başlanmıştır.
(D) c. Tanzimat Dönemi romanları teknik bakımdan kusurludur.
(D) ç. Millî Edebiyat Dönemi romanlarında mekân, İstanbul’dan çok Anadolu’dur.
(D) d. Dünya edebiyatında Cervantes’in yazdığı Don Kişot, modern romanın ilk örneği sayılır.
(Y) e. Edebiyatımızda roman ve hikâyenin yerini tutan ve divan edebiyatı nazım şekli olan tür kasidedir.
(D) f. Servetifünun romanında realizm akımı etkilidir.

3. Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları doğru şekilde doldurunuz.

a. Servetifünun Dönemi romanlarında Türkçenin kurallarına ve söz dizimine uymayıp yeni anlatım olanakları aranmıştır.
b. Edebiyatımızda roman türünün ilk örnekleri Tanzimat Dönemi’nde ortaya çıkmıştır.
c. Oblomov romanı tembellik kavramı ile özdeşleşmiş bir romandır.
ç. Millî Edebiyat Dönemi romanında genellikle Anadolu insanı, millî mücadele konuları işlenmiştir.
d. İlk tarihî romanımız Cezmi, köy hayatını işleyen ilk romanımız Karabibiktir.

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 185 Cevapları

4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi romanının özelliklerinden biri değildir?
A) Yazarlar, eserlerine kişiliklerini yansıtmışlardır.
B) Olayların akışında rastlantılara sıkça yer verilmiştir.
C) İşlenen konular gerçeklere uygundur.
D) Genellikle romanlar, masallar gibi biter.
E) Romanlarının kurgusu ve tekniği güçlüdür.

Cevap: E

5. I. Realist olmasına rağmen romantizmin etkisinden kurtulamamıştır.
II. Modern Türk romanının kurucusu sayılır.
III. Romanlarında İstanbul’un aydın kesimini anlatmıştır.
IV. Servetifünun Dönemi’nin en önemli romancısıdır.
Yukarıda özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ahmet Mithat
B) Mehmet Rauf
C) Halit Ziya Uşaklıgil
D) Namık Kemal
E) Ahmet Rasim

Cevap: C

6. Çerkez kızı Dilber ’le, zengin konağın sahibi Celal Bey arasında çok kısa bir zamanda başlayan ve biten aşkın izleri görülür. Yazar, insan ruhunun çaresizlik karşısında takındığı tavrın doğal davranışlarını, güçlü bir duygusal düzlemde okuyucuya başarılı bir şekilde aktarmıştır. O dönemde geçerli olan fedakârlık, güven, dürüstlük ve vatan sevgisi gibi kavramların sancılı göreceliğinin neden olduğu haksızlığa dikkat çeker… Roman, küçük esir bir kızın tertemiz aşkını tutkulu bir biçimde işlerken özellikle aşkın karşı konulmaz yüceliğini anlatması bakımından da tüm dikkatleri üzerinde toplamaktadır.
Bu parçada söz edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Araba Sevdası
B) Sergüzeşt
C) Mai ve Siyah
D) İntibah
E) Felatun Bey ve Rakım Efendi

Cevap: B

7. Servetifünun Dönemi romanı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Batılı roman tekniğine uygun ilk eserler verilmiştir.
B) Söyleyişe önem verilmiş, sanatlı sözlerle örülmüş geniş tasvirler yapılmıştır.
C) Arapça ve Farsça tamlamalardan oluşan ağır bir dil kullanılmıştır.
D) Fransız romantizminin etkisiyle gerçeklikten uzak karakterler yaratılmıştır.
E) İstanbul ve çevresinde yaşanan olaylar konu edilmiştir.

Cevap: D

8. Aşağıdaki yazarlardan hangisi Millî Edebiyat Dönemi yazarlarımızdan biri değildir?
A) Reşat Nuri Güntekin
B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
C) Refik Halit Karay
D) Tevfik Fikret
E) Halide Edip Adıvar

Cevap: D

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 186 Cevapları

9. Realizmin en detaylı örneklerinden biridir. Olaylar en ince ayrıntısına kadar anlatılmaktadır. İvan İlyiç, romanın başkahramanıdır. Tembel ve uyuşuk bir kişi olan İlyiç, Rus soylularını temsil eder. Romanın başından sonuna İvan İlyiç’in hayat öyküsü anlatılır. İvan İlyiç’in hayalleri vardır ama tembelliği bu hayallerini gerçekleştirmesine engel olur. Kısacası bu roman tembellikle özdeşlemiş bir romandır. Romandaki detaylı anlatımlarda herkes kendinden bir şeyler bulacaktır.
Bu parçada anlatılan eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sefiller
B) GoriotBaba
C) Oblomov
D) Suç ve Ceza
E) Vadideki Zambak

Cevap: C

10. Mai ve Siyah adlı öncü romanında bir yandan eski edebiyat eleştirilerinde bulunmuş bir yandan da yeni edebiyatı savunmuştur. Ahmet Cemil’in babasının ve kız kardeşi İkbal’in ölümü, Ahmet Cemil’in sevgili adayı Lamia’yı ona duygularını bile açamadan kaybetmesi, yazarlık görevine son verilmesi, matbaadaki hissesini kaybetmesi ve babasından kalma evlerini yine şöhret hülyası uğruna kaybetmesi, Ahmet Cemil’in bir bilinmeyene doğru gece vakti bir yolculuğa çıkmasına neden olmuştur. Ahmet Cemil aslında Servetifünun aydınının ve onun her şeyden kaçışının simgesidir. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada söz edilen romanın yazarına ait bir eser değildir?
A) Küçük Ağa
B) Kırık Hayatlar
C) Aşkı Memnu
D) Bir Ölünün Defteri
E) Sefile

Cevap: A

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yapı bakımından farklıdır?
A) “Denemeler”, daha çok eğitim ve felsefe konularına değinen ve Orta Çağ dogmatizmini yıkan bir aydınlanma kitabıdır.
B) Hümanist kültürün en önemli kaynaklarından biri olan bu yapıt, yazılmasının üzerinden 430 yıl geçmesine rağmen aydınların başucu kitabı olmayı sürdürmüştür.
C) Sokrates’ten sonra insan üzerine eğilen en önemli düşünür kabul edilen Montaigne, bu kitabıyla Avrupa insanına özgür düşünmeyi öğretmişti.
D) 1603’te ilk kez İngilizce’ye tercüme edilen eser Türkçeye de ilk kez 1940’lı yıllarda Sabahattin Eyüboğlu tarafından kazandırılmıştı.
E) 1950’li ve 1960’lı yıllarda aynı yayınevi, eserin muhtelif yeni baskılarını yaptı.

Cevap: E

12. Tevfk Rıza Bey, 1914-1916 yılları arasında Çanakkale Goncasuyu telsiz telgraf istasyonunda yedek subay olarak görev yaparken Çanakkale’de yaşananları ve günlük yaşamı neredeyse saati saatine kaydetmiş. Bu cümlede numaralandırılmış sözcüklerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V

Cevap: C

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A) Yöremizin en meşhur yemeği imambayıldıdır.
B) Tanzimat romanında genellikle mirasyedi tipler bulunur.
C) Biçer döverler ekin hasadına başladı.
D) Akşamüstü güneşe karşı çay içmek büyük bir zevk.
E) Başkomutanın emri ile ordular Ege’ye doğru hareket etti.

Cevap: C

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 187 Cevapları

14. Aşağıda verilen cümlelerin hangisinde virgül (,) yanlış yerde kullanılmıştır?
A) Köyde kim çaresiz kalırsa kimin işi bozulursa İstanbul yolunu tutar.
B) Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.
C) Adana’ya yarın gideceğim, dedi.
D) Evet, bundan sonra bir daha seni görmeyeceğim.
E) Meydanlığa varmadan, ilk sağa döndü.

Cevap: E

15. Kömürü, eti, yağ ve zerzevatı nerelerden, nasıl alacağını artık biliyordu. Yalnız öğrendiği usullerin hepsini tatbike imkân yoktu. Bunun için esnafla laubali olmak, onlara kâh aksilik kâh dalkavukluk etmek lâzım geliyordu. Bunlar, hiçbir zaman Ali Rıza Bey ’in ağır tabiatına uyacak şeyler değildi. Bir gün, uzun zaman belediye reisliğinde bulunmuş bir arkadaşıyla çarşıya çıkmıştı. Zerzevat alacaklardı. Pazarlık esnasında kavga çıkmış, dükkâncı eski belediye reisinin elindeki kabakları çekip almış, “Git işine ihtiyar… Sen alışverişe değil, eğlenceye çıkmışsın… Paran yoksa çayırdan ot topla da onları ye!” diyen adamcağızı göğsünden ittiği gibi zerzevat küfelerinin içine yuvarlamıştı. Ali Rıza Bey, utancından yerin dibine girmiş, bir daha kimse ile çarşıya çıkmamaya tövbe etmişti.
Reşat Nuri Güntekin, Yaprak Dökümü

a. Bu parçada hangi anlatım teknikleri kullanılmıştır?

Cevap: Bu parçada betimleme ve öyküleme anlatım biçimleri kullanılmıştır.

b. Bu parçanın anlatıcısı ve bakış açısı hakkında bilgi veriniz.

Cevap: Metinde “Hakim Bakış” kullanılmıştır. Hakim (İlahi) bakış açısında yaşanmış, yaşanan ve yaşanacak olan her şeyi bilir, görür ve duyar.

16. Güneşin son ışıkları baygın öpüşlerle Kanlıca tepelerini yalıyor, ta ötede, Beykoz’dan ağır akıcılıkla gelen beyaz bir bulut parçasının bir kenarı donuk şişe beyazlığı ile parlarken altında geniş bir çizgi yavaş yavaş koyulaşan bir gölge biçiminde duruyordu. Bu tatlı kış gününden yararlanarak Bo- ğaz’ın durgun sularını okşayan sandallar, kayıklar geçiyordu. Karşıda Şirket’in bir vapuru siyah dumanlarını serperek yer yer yalıları gizlerken, iri bir İngiliz şilepi, güvertesinde öteye beriye koşan dört beş başla, sessiz ıssız, sanki yapayalnız Karadeniz’e doğru ilerliyordu.
Halit Ziya Uşaklıgil, Aşk-ı Memnu
Bu parçanın anlatımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Betimlemelerden yararlanılmıştır.
B) Psikolojik çözümlemeler yapılmıştır.
C) Kişileştirmelerden yararlanılmıştır.
D) Anlatıma duygular katılmıştır.
E) Niteleyici sözcükler kullanılmıştır.

Cevap: B

17. Aşağıda verilen eser ve yazarları doğru şekilde eşleştiriniz.