10. Sınıf Meb Felsefe Ders Kitabı Sayfa 74-78 Cevapları

Varlık Felsefesinin Temel Problemlerinden Doğan Felsefi Akımlar – Etkinlik Cevapları (Sayfa 74–77)

1. Platon ile Hegel’in idealizm anlayışları, hangi bakımlardan birbirinden ayrılır?

Kısa Cevap: Platon’a göre gerçeklik değişmeyen idealar dünyasındadır, Hegel’e göre ise tin sürekli değişim ve gelişim hâlindedir.
Ayrıntılı Açıklama: Platon, ideaların ezelî, ebedî ve değişmez olduğunu savunur. Hegel ise varlığın temeline “tin” kavramını yerleştirir ve tinin tarihsel süreçte değişip geliştiğini ileri sürer. Böylece Platon’un idealizmi statik, Hegel’in idealizmi ise dinamiktir.

2. T. Hobbes’un cismi ikiye ayırarak duyularla algılanması zor olan varlıkları da madde olarak kabul etmesinin nedeni ne olabilir?

Kısa Cevap: Hobbes, her şeyin madde ve hareketten oluştuğunu düşündüğü için görünmeyen şeyleri bile maddi kabul eder.
Ayrıntılı Açıklama: Hobbes’a göre var olan her şey “yer kaplayan” bir cisimdir. Bu nedenle ruh, düşünce veya hava gibi görünmeyen varlıklar da maddi bir yapıya sahiptir. Bu anlayış, onun cisimci (mekanik) materyalizm görüşüyle uyumludur.

3. K. Marx’ın varlık anlayışının “diyalektik materyalizm” olarak adlandırılmasının nedeni nedir?

Kısa Cevap: Çünkü Marx, maddenin sürekli değişim içinde olduğunu ve tarihsel süreçte karşıtlıklarla geliştiğini savunur.
Ayrıntılı Açıklama: Marx’a göre madde, diyalektik bir süreç içinde —tez, antitez ve sentez yoluyla— sürekli dönüşür. Bu anlayış, doğadaki ve toplumdaki gelişmeyi açıklamak için “diyalektik materyalizm” adını almıştır.

4. J. P. Sartre’ın “İnsan kendisini ne yaparsa odur.” sözünden ne anlıyorsunuz? Değerlendiriniz.

Kısa Cevap: İnsan, özünü kendi seçimleriyle oluşturur.
Ayrıntılı Açıklama: Sartre’a göre insan doğuştan bir “öz” ile gelmez; yaşamı boyunca yaptığı seçimler ve eylemler onun kimliğini belirler. Yani insan, özünü varoluş sürecinde özgür iradesiyle yaratır.

5. E. Husserl’e göre özün bilgisine ulaşmanın yolu nedir? Açıklayınız.

Kısa Cevap: Öz bilgisine, ön yargılardan sıyrılıp fenomenleri “paranteze alarak” ulaşılır.
Ayrıntılı Açıklama: Husserl’e göre insan bilincindeki deneyimleri ön yargılardan arındırarak, nesnelerin özüne ulaşabilir. Bu süreçte “paranteze alma (epokhe)” yöntemi kullanılır. Böylece varlığın değişmeyen özü kavranır.

6. A. N. Whitehead’in “olay” anlayışını yaşadığınız “an”a uyarlayarak açıklayınız.

Kısa Cevap: Her an, tekrarı olmayan bir olaydır.
Ayrıntılı Açıklama: Whitehead’e göre evrendeki her şey bir olaydır ve olaylar birbirini etkileyerek yeni olaylara dönüşür. Örneğin şu an bu soruya verdiğim cevap, bir daha aynı şekilde yaşanmayacak tekil bir olaydır. Ancak bu olay, geçmişteki deneyimlerimden doğmuş ve gelecekteki düşüncelerimi etkileyecektir.

7. Descartes’ın düalist varlık anlayışının güçlü ve zayıf yönleri sizce nelerdir?

Güçlü yönü: İnsanı hem beden hem ruh yönüyle açıklaması.
Zayıf yönü: Bu iki varlık alanının birbirini nasıl etkilediğini tam olarak açıklayamaması.
Ayrıntılı Açıklama: Descartes, insanın ruh ve beden olarak iki tözden (substans) oluştuğunu söyler. Ancak ruh ve beden farklı özlere sahip olduğu için aralarındaki ilişkinin nasıl gerçekleştiği sorusu, bu anlayışın en zayıf noktasıdır.

Grup Tartışması: Felsefi Akımların Benzer ve Farklı Yönleri

Benzer Yönler: Hepsi “Varlık nedir?” sorusuna yanıt arar. Akıl, deney, bilinç, madde veya değişim gibi farklı temelleri tartışırlar.
Farklı Yönler:

• Nihilizm – Realizm: Varlığın var olup olmadığını sorgular.
• İdealizm – Materyalizm: Gerçekliğin zihinsel mi yoksa maddi mi olduğunu tartışır.
• Düalizm: Hem madde hem ruhu temele alır.
• Fenomenoloji ve Varoluşçuluk: İnsan bilinci ve özgür irade üzerinde yoğunlaşır.
• Oluş Felsefesi: Değişim ve hareketi varlığın temeli kabul eder.

10. Sınıf Felsefe – Sayfa 78 Anlam Çözümleme Tablosu (Nihilizm–Realizm–İdealizm–Materyalizm–Düalizm–Oluş–Fenomenoloji–Varoluşçuluk)

Not: “Herakleitos” temsilci satırında Oluş Felsefesi sütununa yazılmalıdır (bazı baskılarda yanlışlıkla argüman satırına düşebiliyor).

Kısa Özet

• Realizm dış gerçekliği zihinden bağımsız görür (✔ “Gerçek zihinden bağımsızdır.”).
• İdealizm “idea/tin” kavramıyla çalışır ve “varlık akılla kavranır” vurgusu yapar.
• Materyalizm için temel kavram madde ve ana iddia “gerçek olan maddedir.”
• Düalizm: zihin–beden iki töz.
• Oluş: değişim esastır (Herakleitos–Whitehead).
• Fenomenoloji: fenomenlerden öze (Husserl).
• Varoluşçuluk: öz önceden değil, insanın özgür eylemleriyle kurulur (Sartre).
• Nihilizm: “varlık var mı?” tartışmasını reddediş/kuşku üzerinden açar; sorun satırında işaretlenir.