9. Sınıf Öğün Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 119-121 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metinde anlamını bilmediğiniz kelimeleri metnin bağlamından hareketle tahmin etmeye çalışınız. Tahminlerinizi kaynaklardan kontrol ediniz.

İn
Tahminim: Hayvanların saklandıkları barındıkları yer
Sözlük anlamı: Yaban hayvanlarının barındıkları kovuk

Tutsak
Tahminim: Esir düşen kimse
Sözlük anlamı: Gitmesine ya da özgürce hareketine engel olunan (kimse).

2. Aslan ile Fare metninin konusunu ve temasını bulunuz.

Konu: Aslanla Fare adlı fabl, zamanında iyilik yapmış olan aslanın daha sonra tehlikeye düşüp fare tarafından kurtarılmasını ele alır.
Tema: İyilik.

3. Aslan ile Fare metninde hangi düşünce nasıl somutlandırılmıştır? Açıklayınız.
Cevap: İyilik yapmanın düşüncesi somutlaştırılmıştır.

4. Aslan ile Fare fablının serim, düğüm, çözüm ve öğüt bölümlerini saptayınız.
Serim: Bir aslan ininde uyurken burnunun üstünden bir fare geçmiş ve onu uyandırmış.
Düğüm: Aslan, korkudan ödü patlamış olan zavallı küçük fareyi pençesiyle yakalamış; tam onu ezmek üzereyken fare, kendisine acıması için yalvarmaya başlayarak onu kızdırmak gibi kötü bir niyeti olmadığını, kendisi gibi önemsiz bir av için, o görkemli pençelerini kanla lekelememesini söylemiş. Bu küçük tutsağın korkusuna gülen aslan yüreği yumuşayarak onu salıvermiş.
Çözüm: Soylu aslanın serbest kalmasını sağlamış; böylece onu, iyilik yapılan yaratık ne denli küçük ve zayıf olursa olsun, iyiliğin boşa gitmeyeceğine ve o yaratığın bir gün yapılan iyiliğin karşılığını fazlasıyla ödeyeceğine inandırmış. Küçük dostlar büyük dostluklar gösterebilir.

5. Aslan ile Fare fablında geçen mekânı belirtiniz. Sizce bu mekânın tercih edilme nedeni nedir? Açıklayınız.
Cevap: Ormandır. Çünkü bahsedilen canlılar ormanda yaşarlar.

6. Harnâme ve Aslan ile Fare metinlerini tür, biçim, içerik ve anlatım teknikleri bakımından karşılaştırınız.
Tür: Harname mesnevidir Aslan ile Fare ise Fabldır.
Biçim: Harname beyitlerle yazılmışken Aslan ile Fare düzyazı bir metindir.
İçerik: Birinde başkalarına öykünmenin zararları diğerinde ise iyiliğin öneminden bahsedilmektedir.
Anlatım Teknikleri: İkisinde de betimleme ve öykülemeden faydalanılmıştır.

Dilbilgisi

1. Aşağıda verilen paragraftaki bağlaçları bulunuz ve bunların paragraftaki işlevlerini belirleyiniz.
“Ağdan kurtulma umudu olmayan hayvan, çaresizce öyle bir kükremiş ki sesi baştan başa bütün ormanda yankılanmış. Hayatını bağışlayan aslanın sesini tanıyan fare hemen koşarak onun yardımına gitmiş ve ağın iplerini kemirmeye başlamış.”

Cevap: ve bağlacı kullanılmıştır aynı türden kelimeleri birbirine bağlamak için kullanılmıştır.

2. Aşağıda verilen paragraftaki edatları bulunuz ve bunların paragraftaki işlevlerini belirleyiniz.
“Aslan, korkudan ödü patlamış olan zavallı küçük fareyi pençesiyle yakalamış; tam onu ezmek üzereyken fare, kendisine acıması için yalvarmaya başlayarak onu kızdırmak gibi kötü bir niyeti olmadığını, kendisi gibi önemsiz bir av için, o görkemli pençelerini kanla lekelememesini söylemiş.”

Cevap: “üzereyken, için, gibi” edatları kullanılmıştır. Bu edatlar metne benzerlik, karşılaştırma ve amaç bildirme amacıyla kullanılmışlardır.

3. Aşağıda verilen cümlelerdeki ünlemleri bulunuz ve bunların cümledeki işlevlerini belirleyiniz.

• Ey balıkçı! Bunu yapma! Büyüklük et de beni bağışla. Yaptıklarıma da sakın kızma!
Cevap: Ey Balıkçı derken ünlenme yani seslenme amacıyla kullanılmıştır.

• Acıyın bana! Bırakın huzuru tadayım!
Cevap: Bir duyguyu bildirmek amacıyla Acıyın Bana! kısmında kullanılmıştır.

• Bu sarayın boş olduğuna kuşku yok!
Cevap: Bir görüş vurgulanmak amacıyla kullanılmıştır.

• Allah aşkına, özrümü kabul et!
Cevap: Bir mahcubiyet duygusunu bildirme amacıyla kullanılmıştır.

4. Aşağıdaki cümlelerden hareketle “de”nin yazılışıyla ilgili hangi kurallara ulaşılabilir? Açıklayınız.

• Ey gözyaşım! Seni bir hazine gibi, dertli günümde dökmek için sakladım.
Cevap: İsmin bulunma durum eki olan -de eki olarak kullanılmıştır.

• “Bu hiç de hayra alamet değil!” demiş.
Cevap: Bağlaç olan dedir ve de ondan dolayı ayrı yazılmıştır.

• Elinde kalan para ile bir hamam yaptırır.
Cevap: İsmin bulunma durum eki olan -de eki olarak kullanılmıştır.

• “Aa, Sultanım, sana bir gergef vereyim de işle, eğlenirsin,” demiş.
Cevap: Bağlaç olan dedir ve de ondan dolayı ayrı yazılmıştır.

5. Aşağıdaki cümlelerden hareketle “ki”nin yazılışıyla ilgili hangi kurallara ulaşılabilir? Açıklayınız.

• Bir bakmış ki, kırk deve, sahipsiz, gidiyorlar.
Cevap: Bağlaç olan Kİ’dir ve de ondan dolayı ayrı yazılmıştır.

• “Beni bağışla ki, Allah da seni bağışlasın! deyişini hatırlatırım” demiş.
Cevap: Bağlaç olan Kİ’dir ve de ondan dolayı ayrı yazılmıştır.

• Ve şimdi gözlerimdeki uyku gecenin karanlığında uykusuzluğa döndü.
Cevap: Aitlik eki olan -ki’dir bundan dolayı da bitişik yazılmıştır.

A. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma

Masal/Fabl Yazma

Aşağıdaki aşamalar doğrultusunda, istediğiniz konu ve kişileri anlatan bir masal/fabl yazacaksınız.

1. Hazırlık

• Konu ve temayı belirleyiniz.
• Hayvanları ve temsil edecekleri insani özellikleri belirleyiniz.

2. Planlama

Olay örgüsünü (serim, düğüm ve çözüm bölümlerini) belirleyiniz.

3. Taslak Metin Oluşturma

• Metninizi plan doğrultusunda yazınız.
• Metninizde hayalî ve olağanüstü unsurları kullanınız.
• Metne uygun öğüt bölümünü yazınız.

Cevap: Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma bölümünün cevabı diğer sayfadadır.

4. Metni Düzeltme ve Geliştirme

• Metninizi tutarlılık yönünden değerlendiriniz.
• Metninizde anlatım bozuklukları varsa düzeltiniz.
• Metninizde yazım ve noktalama hataları varsa düzeltiniz.

5. Yazılan Metni Paylaşma

Yazdığınız metni; yüksek sesli okuma, panoda sergileme, elektronik ortamlarda, kitap, dergi ve gazetelerde yayımlama gibi yollarla paylaşabilirsiniz.

B. Yazma Uygulamaları

Masal/fabl yazma aşamaları doğrultusunda bir masal/fabl yazınız.

Uyarı: Masal/fabl yazma çalışmalarının dışında incelediğiniz metinlerden edindiğiniz düşünce ve izlenimleri konu alan farklı türlerde de yazma çalışmaları yapabilirsiniz.

Ormanın derinliklerinde iki dost sincap varmış.

Bir gün gezmeye çıkmışlar. Koşmuşlar, eğlenmişler. Ceviz ağacından ceviz almışlar yemişler.

Evlerine dönerken sincaplardan biri bir avcı tuzağına yakalanmış. Ağların içinden çıkamamış. diğer sincap ona yardım etmiş ama oda çıkaramamış.

“Sen bekle eve gidip babamla annemi çağırayım” demiş

“Dur gitme, o kadar vaktimiz yok. Avcı birazdan gelir.”

İki sincap hem düşünmüşler hem de ipleri kemiriyorlarmış.

Avcının köpeğinin sesini duymuşlar.

“Sen bari kaç dostum. Sen de yakalanma”

“Olmaz.” demiş. ama ne yapacağını bilememiş.

Var gücü ile bağırmış “Yardım edin. Yardım edin. arkadaşım zor durumda”

Sincap avcının karşısına dikilmiş. Dişlerini göstermiş. Ama avcı sopasını sallamış .Sincabı kaçırmış.

Bu durumu uzaktan seyreden ayı, sincabın kahramanlığını ve dostunu koruma azmini beğenmiş. Ve onlara yardım edeyim demiş.

Koşa koşa avcının yanına gelmiş. Korkunç sesi ile avcıyı korkutmuş Avcı arkasına bakmadan kaçmış.

İki dost sincap, ayıya teşekkür etmiş.

Ayı ,” Sincap kardeşler sizlerin dostluğu çok güzel. Beni de bir dostunuz kabul edin” demiş.

Üç dost ormanın derinliklerine doğru konuşa konuşa gitmiş.

• Harnâme adlı metni günümüz Türkçesiyle yeniden yazma çalışması yapınız.

Zayıf bir eşek vardı
Yük çekmekten anası ağlardı

Bazen odun çeker, bazen su taşırdı
Gece gündüz sıkıntılıydı

O kadar ağır yükler taşıdı ki
Yaralardan tüyü kalmadı

Eti ve derisi de kalmadı
Teri yükler altında kan gibi akıyordu

Onu görenler
Sanki bir iskelet gidiyor diyordu

Dudağı sarkmış, çenesi düşmüştü
Arkasına sinek konsa yoruluyordu

Gözü bir avuç saman görünceye dek
Teni kıyım kıyım doğranırdı

Kargaların derneğini dinler
Sineğin gezip dolaşmasını izlerdi

Sırtında palan alınsa
Geri kalan sanki bir köpekti