Danişment Gazi Destanı (Danişmentname)

Dânişmendnâme Anadolu'nun fethini ve bu mücadelenin kahramanlarını anlatan, 12. yüzyılda sözlü olarak şekillenen 13. yüzyılda yazıya geçirilen islâmî Türk destanlarındandır. XI. Yüzyılda yaşamış Türk devlet adamı Melik Dânişmend Gazi'nin hayatını, savaşlarını, Anadolu'daki bazı şehirleri fethini ve çeşitli kerametlerini anlatmaktadır.

Anadolu’da Türk destanları zincirinin ikinci halkası Danişment Gazi Destanı’dır (Birincisi Battal Gazi Destanı). Battal Gazi ve gaza arkadaşlarının şehit olmasıyla lidersiz kalan Malatya ileri gelenleri, bu konuda Battal Gazi’nin soyundan Danişment Gazi’ye müracaat ederler. Böylece Battal Gazi Destanı’nın âdeta devamı niteliğinde olan Danişment Gazi Destanı başlar. Battal Gazi’nin ölümü üzerine Hristiyanlar Anadolu’nun bir kısmına yeniden hâkim olurlar.

Danişment Gazi bu toprakların bir bölümünü tekrar alır ve Müslüman Türklere vatan yapar. Danişment Gazi Destanı’nda Türklerin Anadolu’yu yurt tutma çabaları ve kahramanlıkları anlatılır. Yine Orta ve Kuzey Anadolu’nun coğrafi durumuyla ilgili bilgiler bulunmaktadır. Destan XI-XV. yüzyıllar arasında Türklerin tarih, kültür ve coğrafyasıyla ilgili zengin bir birikime sahiptir.

• Anadolu'nun Müslüman Türklerin eline geçmesi sırasında Danişment Melik Gazi'nin gösterdiği kahramanlıkları anlatan bir halk destanı olup 12. yüzyılda anonim olarak ortaya çıkmıştır.
• Tarihi gerçekliklere uygun olması nedeniyle uzun süre tarih kitabı olarak değerlendirilmiştir.
• Eserin kahramanı Melik Danişment Gazi, Battal Gazi'ye benzer bir kişilik olup, bilgili, dindar ve usta bir kumandandır. Bu eserde dini motifler yanında, tarihi ve efsanevi unsurlar da çoktur.