El-Cezeri’nin bilimsel faaliyetleri

1136 yılında Cizre'nin Tor mahallesinde doğmuştur. Adını doğduğu şehirden almıştır. Tam ismi  "İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El-Cezeri" dir. Sibernetik alanın kurucusu kabul edilen, fizikçi, robot ve matrix ustası bilim adamıdır.1206'te Cizre'de vefat etmiştir.

Öğrenimini Camia Medresesi'nde tamamlamıştır. Fizik ve mekanik alanlarında yoğunlaşmıştır. Pek çok ilke ve buluşa imza atmıştır. Robotikle ilgili bilinen en eski yazılı kaynak, Cezeri'ye âittir.

Dünya bilim tarihi açısından bugünkü sibernetik ve robot biliminin kurucusu olan  Cezeri'nin yaptığı otomatik makineler günümüzde mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını oluşturmuştur.

El Câmi-u’l Beyn’el İlmî ve El-Amelî’en Nâfi fî Sınâ'ati'l Hiyel adlı kitabında 50'den fazla cihazın kullanımını, yararlanma olanaklarını çizimlerle göstermiştir.  Bu kitabın orijinali günümüze kadar ulaşamamış olsa da, bilinen 15 kopyasından 10 adet kopyası Avrupa'nın farklı müzelerinde, 5 adet kopyası Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.

Kısacası sibernetik ve robotik biliminin gelişmesinde büyük katkıları olan en önemli bilim insanıdır. Belkide El-Cezeri olmasaydı sibernetik ve robotik bilimi bu kadar erken gelişemeyecekti.

Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri sadece fetih ve imar faaliyetleriyle uğraşmamış, bilim ve teknik konusunda da önemli çalışmalar yapmışlardır. Bunun en güzel örneği Artuklular Dönemi’nde yaşamış olan El-Cezeri’dir. Aslen fizikçi olan El-Cezeri, 1153 yılında Cizre’de doğdu. El-Cezeri, yapmış olduğu bilimsel çalışmalarla; haberleşme, kontrol, denge kurma ve ayarlama ilminin kurucusu kabul edilir. El-Cezeri, dişli çarklarla çalışan makineler, güneş, su ve filli saati (Görsel 1.9) kendiliğinden akıp kesilen su fıskiyesi, mekanik müzik aletleri ve şifreli kilitler yaptı. Hatta onun, siber tekniğinin ve bilgisayarın ilk adımlarını attığı ve ilk robotu yapıp çalıştırdığı kabul edilir.