Fıkıh mezheplerinin doğuşunu hazırlayan sebepler

Mezheplerin doğuşunu hazırlayan siyasi, sosyal, kültürel ve ilmî sebepler vardır. Mezheplerin bir ekol olarak ortaya çıkmasına sebep olan sosyal etkenler şunlardır:

• Müslüman nüfusunun çoğalması,
• Farklı kültüre sahip milletlerin Müslüman olması,
• İslam'ın Endülüs’ten Orta Asya’ya kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılması,
• Siyasi, sosyal ve ticari münasebetlerin gelişmesi,
• Yeni toplumsal ihtiyaçların ve fıkhi sorunların ortaya çıkması.

Mezheplerin bir ekol olarak ortaya çıkmasına neden olan ilmî etkenler ise şunlardır:

• • Farklı ilmî yaklaşımların ön plana çıktığı ilim merkezlerinin kurulması,
• Müteârız (çelişkili görünen) nasların anlaşılmasında ve yorumlanmasındaki ihtilaflar,
• Nasların sübutu; müçtehidlerin bazı hadislere ulaşması veya ulaşamamasından kaynaklanan ihtilaflar,
• Hüküm çıkarma metotlarındaki (usul) farklılıklar,
• Âlimler arasındaki farklı bakış açıları ve ilmî tartışmalar.