Tümdengelim ve tümevarım akıl yürütmeleri arasındaki farklar nelerdir

Tümevarım ve tümdengelim yapılarını ayrı ayrı ele almak gerekir. Bu doğrultuda ne anlama geldiği ve özellikleri ne olduğu daha etkin şekilde anlaşılabilir.

Tümdengelim: Bir şeyin doğruluğunu birden fazla duruma dayanmak suretiyle, ileri sürerek akıl yürütme yöntemine tümdengelim denir. Bu akıl yürütme yönteminde genel ilkeler ele alınarak olaylar konusunda tek tek yargıya varılır. Yani kısaca diğer bir deyişle genelden özele doğru giden bir yöntemdir. Burada çıkan sonucun doğru olabilmesi öncülerin doğru olmasına bağlıdır.

Fakat yine de doğru olmama ihtimali bulunuyor. Başlangıç ilkelerine götüren akıl yürütme olarak öne çıkan tümdengelim, dayandığı kaynağın doğruluğu ne kadar güçlü ise buna uygun şekilde akıl yürütme gerçekleşir. Yani ortaya çıkan sonuç öncülleri aşamaz. Bu doğrultuda yeni bir buluş yapılmaz ya da yeni bir şeyler öğrenilmez.

Tümevarım: Tümevarım ise özelden genele doğru devam eden, parçalardan bütüne doğru ulaşan akıl yürütme yöntemidir. Bu akıl yürütme yöntemi yeni ve bilinmeyen sonuçlara ulaşma imkanı tanır. Bu sebepten dolayı deneysel bilimler ile beraber, olayları yasalara ulaştıran bir yöntem şeklinde ifade etmek mümkün.

Geçerli sayılacak tümdengelim örnekleri:

"Balıkların hepsi denizde yaşar. Hamsi bir balıktır. Bu doğrultuda hamsi denizde yaşar."

"Sporcuların her biri antrenman yapar. Ahmet bir sporcudur. Bu doğrultuda Ahmet de antrenman yapıyor."

Geçersiz sayılacak tümdengelim örnekleri:

"Çinli insanlar kısa boyludur. Ali'nin de boyu kısadır. O zaman Ali Çinlidir.

Güçlü sayılacak tümevarım örnekleri:

"Ayşe henüz yeni doğmuş bir bebektir. O yüzden Ayşe yürüyemez."

Güçlü olmayan tümevarım örnekleri:

"Ali İstanbulludur. İstanbullular denizi sever. Bu sebepten dolayı Ali denizi sever."

Siz de hem tümdengelim hem de tümevarım örnekleri konusunda farklı cümleleri ele alabilir ve çok daha iyi anlayabilirsiniz. Bu şekilde daha sayısız örnekler üzerinden bu iki değişik akıl yürütme yöntemine değerlendirmek mümkün.