10. Sınıf Tuna Biyoloji Sayfa 49-54 Cevapları

1. Ünite Değerlendirme Soruları

A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Şekli inceleyerek aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a. Hücre mitozun hangi evresini geçirmektedir?
Hücre mitozun anafaz evresindedir. Neden? Çünkü kardeş kromatitler birbirlerinden ayrılarak hücrenin kutuplarına doğru hareket etmiş. Böylece her kutba haploit sayıda kromozom ulaşmış.

b. Şekilde verilen hücre, hayvan hücresi mi yoksa bitki hücresi midir?
Şekilde verilen hücre hayvan hücresidir. Neden? Çünkü bitki hücresinde anafaz evresinde sonra hücrenin orta kısmında ara plak oluşur ve bu ara plak büyüyerek hücre çeperine ulaşır. Daha sonra bu plaktan hücre zarı ve hücre duvarı oluşarak iki yavru hücre meydana gelir. Hayvan hücresinde sitoplazma bölünmesinde hücre orta kısmından boğumlanarak birbirinin tamamen aynı iki hücre meydana getirir.

c. Sitokinez sonucunda oluşan yavru hücrelerin her birinde kaçar kromozom bulunur?
Yavru hücrelerin her biri n kromozoma sahiptir. Neden? Çünkü bitki hücrelerinde sitokinez, hayvan hücrelerinde olduğu gibi boğumlanarak değil; hücrenin ekvator bölgesinde hücre plağı (orta lamel) oluşmasıyla gerçekleşir. Hücre plağının oluşması, Golgi cisimciğinden ayrılan ve pektin taşıyan keseciklerin ekvator bölgesinde birikmesiyle ve sitoplazmadaki bazı proteinlerin etkisi ile başlar. Bu keseciklerin sayısının artıp birbiriyle kaynaşması sonucunda hücre plağı oluşumu tamamlanır ve hücre ikiye bölünür.

2. Colchicine (Kolşisin) adı verilen kimyasal madde sentrozomların iğ ipliklerini oluşturmasını engeller. Mitoz hazırlığındaki bir hücreye yüksek dozda colchicine verilmesi durumunda nasıl bir sonuç ortaya çıkar? Açıklayınız.
Hücre patlar ve canlı hücreyse ölür; çünkü mitoz bölünmenin amacı yeni hücreler meydana getirmektir. Eğer iğ ipliklerinin oluşumunu engellersek mitoz bölünme gerçekleşmez.

3. Aşağıda mitoz geçiren bir hücrenin bazı evreleri karışık olarak verilmiştir. Bu evrelerin isimlerini şekillerin altındaki noktalı yerlere yazınız.
1- Anafaz 2- Telofaz 3- Metafaz 4- Profaz 5- İnterfaz

4. Tabloda verilen açıklamaları dikkatlice okuyunuz. Açıklamaların “Mayoz I’e” mi yoksa “Mayoz II’ye” mi ait olduğunu belirtip evrenin ismini yazınız.

5. Bahçecilik ve diğer tarım sektörlerinde hangi vejetatif üreme teknikleri uygulanır? Örnekler veriniz.

Vejetatif üreme, yüksek yapılı bitkilerin vejetatif organlarından (yaprak, kök ve gövdeleri) belli kısımlarının, ana bitkiyle aynı genetik yapıya sahip yeni bireylerin oluşturulmasıdır. Vejetatif üreme, eşeysiz üreme çeşitlerindendir. Tarımda yaygın bir şekilde kullanılan bu çoğalma metodu farklı şekillerde uygulanabilir. Yüksek yapılı bir bitkinin kalıtsal özelliklerinin nesiller boyu değişikliğe uğraması istenmiyorsa vejetatif yolla çoğalması gerekir. Bu üreme çeşidinin adı yerel tarımda aşılama, kalem aşısı, göz aşısı veya budak yama denir. Vejetatif üreme kendi içerisinde birçok kısma ayrılır. Bunlar; Yumru gövde, rizom, sürünücü gövde, çelikle üreme, daldırma yöntemi ile üreme ve doku kültürü ile üremedir.

• Kavak, söğüt ve gül bitkilerinden alınan dallar köklendirilip toprağa ekilir. Bu yapılar gelişerek yeni bireyler oluşur. Buna çelikle üretme denir.
• Patates üzerinde bulunan ve yumru adı verilen bölgelerin her birinden uygun şartlarda yeni bitkiler meydana gelir. Buna yumru gövde denir.
• Yerelması.
• Zambak ve ayrık otu bitkilerinin rizom denilen toprak altı gövdelerinden yeni bitkiler gelişir.
• Gözyaşı bitkisinde (), yaprağını kenarlarında meydana gelen tomurcuklardan küçük bitkicikler gelişir. Daha sonra ana bitkiden ayrılan ve toprağa düşen bu bitkiciklerden yeni gözyaşı bitkileri oluşur.
• Asma ve benzeri bahçe bitkilerinde sürünücü gövde görülmektedir.
• Çilek bitkisinde sürünücü gövde üzerindeki gözler köklenerek yeni çilek bitkisi meydana getirir.

6. Tek hücreli ve çok hücreli canlılarda mitozun önemini açıklayınız.

Hücreler, canlıların büyümesi ve sağlıklı olarak hayatta kalması için gerekli en küçük birimlerdir. Canlılardaki her bir hücrenin ömrü bir kaç dakika ile sınırlı olduğundan, ölen hücrelerin yerine yenilerinin yapılması şarttır. Mitoz bölünmeyle ölen hücrelerin yerine yenileri üretilir. Bu bir canlının yaşamı boyunca devam eden bir döngüdür.

Eğer mitoz bölünme, insanlar dahil tüm canlılar için şu an itibariyle durmuş olsaydı, tüm canlıların hayatları bir kaç dakika içinde sona ererdi. O halde mitoz canlıların hayatta kalabilmesi için gerekli olan, devamlı bir olaydır. Soruya daha kısa bir cevap verecek olursak; mitoz, canlıların sürekliliğini sağlamak, büyümesini, gelişmesini sağlamak, yaraların iyileşmesini sağlamak için gereklidir diyebiliriz. Mitoz tek hücreli canlılarda da üremeyi sağlamaktadır.

7. Mayozda kalıtsal çeşitliliği sağlayan olayları açıklayınız.

Mayoz bölünme olayı esnasında tetrat, sinaps ve crossing-over arasında görülen homolog kromozom, biri dişiden diğeri erkekden alınan şekilleri ve büyüklükleri aynı olan karakteristik bir kromozomdur. Bu karakteristik özelliğe sahip homolog kromozomun rastgele ayrılması sonucu kalıtsal çeşitlilik gerçekleşir. Homolog kromozomların rastgele dağılması her mayoz da gerçekleşir.

Mayoz bölünme olayının profaz 1 evresinde görülen krassing over yada bir diğer ifadeyle parça değişimi kalıtsal çeşitliliğe neden olmaktadır. 2n şeklinde bulunan çift yapılı kromozomlar mayoz bölünme esnasında yaptığı parça değişimi canlı türleri arasındaki çeşitliliği sağlamaktadır.

8. Eşeysiz üremenin eşeyli üremeden daha avantajlı olduğu durumlar neler olabilir?
Eşeysiz üremede canlı üremek için başka bir canlıya ihtiyaç duymaz.
Eşeysiz üremede genetik yapı değişmez. Bunun dezavantaj olduğu durumlar olmasına rağmen bazı istenilen özelliklerin nesilden nesile bozulmadan devam etmesini sağlar. Örneği çok iyi bir gül türü eşeysiz üretilerek hep aynı kalitede kalması sağlanabilir.
Eşeysiz üreyen canlılarda yavrulara başka bir canlıdan genler aktarılmadığı için olası yeni genetik hastalıkların oluşmaması sağlanır.

9. Mayozun, nesilden nesile türün kromozom sayısının sabit kalmasını nasıl sağladığını açıklayınız.
Mayoz bölünme sayesinde bitki ile hayvanlar açısından üreme oluşumu sağlanmış olur. Bu doğrultuda dişi ve erkek üreme hücreleri olan sperm ve yumurta bir araya gelmek suretiyle tekrar 2n oluşumunu sağlar. Böylece tüm bu işlemler ile beraber aşamalar üzerinden nesiller boyunca bilgi aktarımı değişmeden kromozom sayısı korunmuş olur.

10. Mitoz ve mayoz arasındaki farkları yazınız.

Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farklar

B. Aşağıda hücre bölünmeleri ve eşeysiz üremeyle ilgili bazı kavramlar verilmiştir. Noktalı yerlere soruların doğru cevaplarını veren kavramların numaralarını yazınız.

Verilen kavramlardan hangisi / hangileri;
1. Eşeysiz üreme şeklidir? (2, 3, 5, 6, 8)
2. Canlıların kromozom sayısını belirtir? (1,4)
3. Hücre bölünmesinin çeşididir? (7,9)
4. Omurgasız hayvanlarda görülen eşeysiz üreme yöntemidir? (5, 8)
5. Bir hücreli canlılarda görülebilecek eşeysiz üreme yöntemidir? (2, 3, 5)

C. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. B 2. A 3. D 4. B 5. E 6. E 7. A 8. C 9. A 10. E
11. E 12. D 13. B 14. C 15. B 16. B 17. E 18. A 19. A 20. D

1. I. Deri hücresi
II. Sperm hücresi
III. Karaciğer hücresi
Yukarıda verilen hücrelerin hangisinde ya da hangilerinde mitoz görülmez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap B

2. Rejenerasyon ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Bütün canlılarda organ oluşumunu sağlayacak düzeydedir.
B) Rejenerasyon yeteneği ile canlının gelişmişliği arasında ters orantı vardır.
C) Kertenkelede gerçekleşen rejenerasyon canlının üremesini sağlamaz.
D) Denizyıldızı ve planaryada rejenerasyon üremeyi sağlar.
E) Rejenerasyon sırasında yeni hücrelerin oluşmasını sağlayan mitozdur.
Cevap A

3. I. Eşeysiz üremede çeşitlilik mutasyonla sağlanır.
II. Sporla üreme bitkilerin hepsinde görülür.
III. Hidra, tomurcuklanma ile ürer.
Eşeysiz üreme ile ilgili ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap D

4. Patates, çiçekli bir bitkidir ve tohum oluşturur. Ancak patates üretiminde tohum kullanılmaz ve vejetatif üretim tercih edilir.
Bu durumun nedeni, vejetatif üretimin;
I. Daha az ürün oluşumunu sağlaması
II. Bitkinin sahip olduğu kalıtsal özelliklerin korunmasına olanak vermesi,
III. Bitkide kalıtsal çeşitliliği artırması
özelliklerinden hangisi veya hangileri ile açıklanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap B

5. Bir arı popülasyonuna ait bireylerin üremesiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Kraliçe arının yumurtaları farklı gen kombinasyonları gösterir.
B) Erkek arının spermleri mitoz ile oluşur.
C) Kraliçe arının döllenen yumurtalarından diploit embriyo oluşur.
D) Döllenmiş yumurtanın kısır işçi arıyı oluşturmasını besin faktörü belirler.
E) Döllenmiş yumurtalardan partenogenez ile erkek arı oluşur.
Cevap E

6. Bir bilim insanının çiçekli bir bitkiyle yaptığı deney şöyledir:
• Bitkinin ucundan bir doku parçasını keserek besin çözeltisi içeren ortama (doku kültürüne) koymuştur.
• Birkaç hafta sonra doku parçasının büyüdüğünü gözlemlemiş ve doku parçalarını ayırıp her birini yeni besin çözeltilerine aktarmıştır.
• Bu çözeltilerde, hücre yığınlarından küçük bitkiciklerin geliştiğini gözlemlemiştir.
Buna göre oluşan bitkiyle ilgili olarak;
I. Mitoz geçirerek büyümüştür,
II. Eşeyiz üreme sonucunda oluşmuştur,
III. İlk bitkiyle aynı kalıtsal özelliklere sahiptir,
ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap E

7. Aşağıdakilerden hangisi hücre bölünmesi ile sağlanamaz?
A) Amibin büyümesi B) Tohumun çimlenmesi
C) Öglenanın çoğalması D) İnsan embriyosunun büyümesi
E) Aşılamayla bitkilerin üretilmesi
Cevap A

8. Mayoz, hücrenin;
I. Kromozom,
II. Çekirdek,
III. DNA
miktarlarından hangisinin ya da hangilerinin yarıya inmesini sağlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap C

9. I. Kalıtsal varyasyonların oluşmasında etkili olma
II. Tür içi kromozom sayısının sabit tutulmasına yardımcı olma
III. Haploit kromozoma sahip hücrelerde gerçekleşme
IV. Her hücre tipinde gerçekleşme
Numaralandırılmış özelliklerden hangileri mayoza ait özellikler içinde yer alır?
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV
Cevap A

10. Homolog kromozomlarla ilgili;
I. Biri anneden diğeri babadan gelir,
II. Karşılıklı lokuslarında aynı karaktere ait genler bulunur,
III. Eşeyli üreyen canlılarda döllenme sonucunda bir araya gelir yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap E

11. Aşağıdakilerden hangisi mayozun özelliği değildir?
A) Gamet oluşumunu sağlama
B) Eşey ana hücrelerinde gerçekleşme
C) Kalıtsal varyasyonların oluşmasında etkili olma
D) Tür içi kromozom sayısının sabit tutulmasında rol oynama
E) Her zaman aynı genotipe sahip hücreler oluşturma
Cevap E

12. Aşağıda verilen hücre çeşitlerinin hangilerinde homolog kromozomlar bir arada bulunmaz?
A) Böbrek hücresi B) Karaciğer hücresi C) Testis hücresi
D) Sperm hücresi E) Deri hücresi
Cevap D

13. Eşey ana hücrelerinden eşey hücreleri oluşurken meydana gelen;
I. Tetrat oluşumu,
II. Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması,
III. DNA’nın eşlenmesi,
IV. Homolog kromozomların karşılıklı olarak ekvator düzleminde sıralanması
olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I-IV-III-II B) III-I-IV-II C) II-III-I-IV D) III-IV-I-II E) II-I-III-IV
Cevap B

14. Mayoz I ve mayoz II evrelerinde;
I. Sitoplazma bölünmesi,
II. DNA replikasyonu,
III. Sentromer bölünmesi,
IV. Çekirdek bölünmesi
olaylarından hangileri ortak olarak gözlemlenir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Cevap C

15. Mayoz II’de gerçekleşen;
I. Kromozom sayısının sabit kalması,
II. Kardeş kromatitlerin ayrılması,
III. DNA miktarının sabit kalması
olaylarından hangileri mitoz ile ortaktır?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap B

16. Mayoz sonucu oluşan hücrelerin birbirinden farklı kalıtsal yapıya sahip olmasında;
I. Homolog kromozomların bağımsız dağılımı,
II. Sitokinez sonucu organel ve sitoplazmanın oluşan hücrelere eşit oranda dağıtılması,
III. Homolog kromozomların kardeş olan kromatitleri arasıdaki gen alışverişi,
IV. Parça değişimli kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması
olaylarından hangileri etkilidir?
A) I ve III B) I ve IV C) I, II ve III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap B

17. Yandaki grafikte mayoz geçiren bir hücrenin DNA miktarında meydana gelen değişimler verilmiştir.
Buna göre;
I. İnterfazda DNA miktarı iki katına çıkarılır,
II. Mayoz I sonucu DNA miktarı değişmez,
III. DNA miktarının yarıya inmesi mayoz II’de olur,
IV. Mayoz II’de DNA sentezi meydana gelmez
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap E

18. Mayoz l ve mayoz ll sırasında;
l. Sitokinez,
ll. Sentromer bölünmesi,
lll. Kromatitlerin ayrılması,
IV. Homolog kromozomlar arasında parça değişimi olaylarından hangisi ya da hangileri ortak olarak gözlenir?
A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) ll, lll ve IV E) l, ll, lll ve IV
Cevap A

19. Mitoz ve mayozda meydana gelen olaylar düşünüldüğünde;
I. Kardeş kromatitlerin ayrılması,
II. DNA sentezi,
III. Parça değişimi,
IV. Tetrat oluşumu
olaylarından hangileri yandaki şeklin taralı kısımında yer alır?
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap A

20. Üreme ana hücrelerinden üreme hücreleri oluşurken meydana gelen;
l. Homolog kromozom çiftlerinin karşılıklı olarak ekvator düzleminde dizilmesi,
ll. Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması,
lll. Tetrat oluşumu,
IV. Sitokinez
olaylarının gerçekleşme sırası, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I-IV-III-II B) II-I-III-IV C) II-III-IV-I D) III-I-II-IV E) IV-I-III-II
Cevap D