9. Sınıf Evrensel İletişim Kimya Sayfa 145-146 Cevapları

4. ÜNİTE, 1. BÖLÜM SÜREÇ DEĞERLENDİRME

1. Mutfaklarda ısıtma amaçlı kullanılan doğal gazın sıvı hâle getirilme zorluğu nereden kaynaklanır? Bu zorluğu doğal gazın molekül yapısına bağlı olarak açıklayınız.

Mutfakta ısıtma amaçlı kullanılan doğalgazın sıvılaştırılmasının zorluğunun kaynağı moleküller arasında çok fazla boşluk olmasıdır. Biliyoruz ki gaz molekülleri arasında katı ve sıvı hallerinden çok daha fazla boşluk var. Ayrıca doğalgazı sıvılaştırmak  yüksek basınçlarda bile çok düşük sıcaklıklarda muhafaza etmeyi gerektiriyor.

Doğalgaz ve LPG'nin sıvılaştırılması taşınması sırasında kullanılan enerjinin verimli sarf edilmesi için büyük önem taşır.

Doğalgaz ve petrol gazları deniz taşımacılığı yapılırken sıvılaştırılır. Bu sıvılaştırma işlemi sonucunda bir tanker genleştiğinde hacmi 300-600 katı arası bir hacme sahip gazı taşıyabilmektedir.

Bunu yapmak kesinlikle çok zor bir iş, özellikle bunu bir gemide yapmak çok daha zor. Gaz gemiye sıvı halde yüklenirken önce tank doğalgaz çevrimiyle -162 °C sıcaklığına kadar soğutulur. Basınç, sıcaklığın muhafazası ve sızmazlıktan emin olunduktan sonra da doğalgaz güvenle taşınır.

2. Su döngüsünde, doğada bulunan su molekülleri hangi fiziksel hâlde bulunabilir? Su döngüsü doğada hangi sonuçları oluşturmaktadır?

Su döngüsü denen olay yeryüzündeki sıvı haldeki suyun buharlaşması, sonra da yoğunlaşarak yağmur, yani sıvı, halinde yeryüzüne geri dönmesidir.

Su döngüsünde suyun sıvı ve gaz halinden bahsedebiliriz. Su döngüsü doğada sınırlı miktarda bulunan suyun miktarının sabit kalmasını sağlar

Su döngüsü, sınırlı miktarda bulunan suyun korunmasında önemli role sahiptir.

Madde yok olmaz, ancak kullanabileceğimiz suyu ileride bulamayacağımız hakkında çeşitli bilimsel çalışmalar bulunuyor. Su döngüsü sayesinde belki de çok önceden yaşanacak su kıtlıkları oluşmadı.

Su döngüsünün önemli bir özelliği topraktaki suyun da buharlaşması ve yağmur olarak dönmesi, bu sayede toprak sadece gerekli suyu bünyesinde tutar ve fazla su yağmur olarak geri döner, bu sayede suyu yeniden kullanabiliyoruz.

3. Havadan elde edilen maddeler hangi alanlarda kullanılmaktadır? Açıklayınız.

Havadan elde edilen maddeler ilk aşamada enerji elde etmede, ayrıca inert gaz eldesi gibi, neredeyse tüm endüstrilere faydası olan işlerde kullanılır.

Havadan elde edilen madde dendiği zaman insanın aklına en büyük bileşenlerini oluşturan oksijen ve azotun kullanımı geliyor.

Oksijen canlılığın sürdürülmesinden elektrik sağlanmasına kadar bir çok alanın temelinde yatan "yanma" olayının temel unsurudur. Oksijen olmazsa solunum olmaz ve canlılık olmaz, ne de yakıtlar yakılabilir ve bu elektriğe çevrilebilir. Oksijen arabaların motorlarında da yakılan maddedir, yani ulaşımda bile kullanılır.

İnert gaz eldesi benim özel olarak ilgilendiğim deniz taşımacılığında yanma sıcaklığı düşük olan yakıtların taşınması sırasında kullanılan bir gaz, bu gaz havayı azot miktarı açısından zenginleştirip oksijenini azaltarak "inert gaz" dediğimiz taşınan yakıtla yanma tepkimesine girmeyen bir gaz elde edilir. Bu gaz tamamen havadan elde edilir.

4. Soğutucu akışkanlar, hangi özelliklerinden dolayı klima ve buzdolaplarında kullanılır?

Soğutucu akışkanlar oda sıcaklığına yakın buharlaşma sıcaklığına sahip olduklarından dolayı kullanılırlar.

Soğutucu akışkanlar oda sıcaklığına yakın sıcaklıklarda kolayca buharlaştırılabilir ve yoğunlaştırılabilir. Bu sayede buzdolabı ve klimalarla soğutma yapılabiliyor.

Soğutucu akışkanlar buzdolabının içine, veya klimanın soğutma ünitesinin içine gaz halinde gönderilir. Burada ısı alarak sıvı hale gelir, ve sonra pompa ile dışarı atılır. Buzdolabının dışında, veya klimanın dış ünitesinde ısıtılarak tekrar gaz hale gelir ve dışarı ısı verir. Böylece buzdolabının içi soğur, dışı da ısınır, klima da içeriyi soğuturken dışarıyı ısıtır.

Soğutucu akışkanlar günümüzün vazgeçilmez maddeleriyken, uçuculukları ve salınmaları durumunda ozon tabakasına verdikleri zarar dolayısıyla küresel ısınma sürecini körükleyebilir. Bu yüzden buzdolabı akışkanlarını tamir etmek veya geri dönüştürmek niyetiyle de olsa içindeki akışkanın uçurulmaması önemlidir.

5. Aşağıdaki cümlelerin sonundaki kutucuklara ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

(D) a. Maddenin hâllerinden en son belirlenen hâl plazma hâlidir. //Referans kitabımıza göre maddenin son belirlenen hali plazma halidir. Verilen önerme doğrudur.
(D) b. Su bileşiğinde belirli bir basınçta erime noktasının 0°C, kaynama noktasında 100°C olmasında moleküller arasındaki hidrojen bağları belirleyicidir. // Su bileşiğinde belirli bir basınçta erime noktasının 0°C, kaynama noktasının 100°C olmasında moleküller arasındaki hidrojen bağları belirleyicidir. Verilen önerme doğrudur.
(Y) c. Dünya üzerindeki sıcaklık değerleri suyun sadece katı ve sıvı hâlde bulunmasına izin verir. // Dünya'nın çeşitli yerlerinde suyu gaz halinde görebiliyoruz, bu yüzden verilen önerme yanlıştır.
(D) ç. Likit natürel gazın sıvılaştırılması likit petrol gazına göre daha zor koşullarda gerçekleşir. // LNG'nin sıvılaştırılması LPG'nin sıvılaştırılmasından daha zordur. LPG 1 atm basınçta 0 °C sıcaklıkta sıvılaşırken LNG 1 atm basınçta -163 °C sıcaklığında sıvılaşan bir gazdır.
(D) d. Buzdolabı veya klimalarda kullanılan gazlara soğutucu akışkanlar denir. // Buzdolabı ve klimaların döngülerinde soğutucu akışkanlar bulunur. Verilen önerme doğrudur.

6. Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.

a. Azot (N2) ve oksijen (O2) gazları çoğunlukla en bol bulunduğu yer olan atmosferden elde edilir.
b. Deodorant kutuları içinde bulunan sıvıyı dışarıya püskürtmeye yarayan gazlara itici gazlar denir.
c. Su döngüsünde doğal bir danıtma işlemi gerçekleşir.
ç. Su 1 atmosfer basınçta 0°C ve üzerindeki sıcaklıklarda sıvı ve gaz hâlinde bulunabilir.
d. Suyun farklı fiziksel hâllerde olmasında etkin olan etkileşimler molekülel arası etkileşimlerdir.

7. Hava ile ilgili;
I. Yapısında bulunduğu bölgeye göre farklı oranlarda birçok gaz vardır.
II. Yapısında hacimce yüzdesi en çok olan gaz oksijen (O2) gazıdır.
III. Soğutularak bileşenlerine ayrıştırılabilir.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Verilen önermelerden;

Doğrudur, hava kirliliğinin olduğu yerlerde havada farklı gazları "ideal hava"dan farklı olarak gözlemleriz.
Yanlıştır, havada hacimde en büyük yüzdeye sahip olan gaz azot gazıdır.
Doğrudur, soğutarak ve yüksek basınca maruz bırakarak havayı sıvılaştırabiliyor ve bileşenlerine ayırabiliyoruz.
Sorunun doğru cevabı "C" seçeneğinde verilmiştir.

8. Su döngüsü ile ilgili;
I. Suyun temizlenmesini sağlar.
II. Döngünün oluşumu sıcaklık değişimlerine bağlıdır.
III. Döngü sırasında katı, sıvı ve gaz hâle rastlanır. yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

Su döngüsü ile ilgili verilen önermelerden;

Doğrudur, su döngüsü sayesinde kirli su karışımından sadece su buharlaşır ve geri döner.
Doğrudur, su döngüsü yeryüzündeki sıcaklıkların değişmeleriyle ilişkilidir.
Doğrudur, döngü sırasında su önce buharlaşır (gaz) ve yükselir, sonra da yağmur (sıvı) veya dolu, kar (katı) halinde yeryüzüne geri döner, suyun 3 halini de gözlemleriz.
Verilen önermelerin hepsi doğru olduğundan sorunun doğru cevabı "E" seçeneğidir.

9. LPG ile ilgili;
I. Yanıcıdır, propan ve bütan gazlarından oluşur.
II. Gaz hâli ile taşınması çok kolaydır.
III. Açılımı “likit petrol gazı”dır.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

LPG ile alakalı verilen bilgilerden:

Doğrudur, LPG yanıcı bir gazdır ve propan ile bütan LPG'nin bileşenleridir.
Yanlıştır, LPG sıvı halden gaz hale geçtiğinde 300-600 kat arası genleşir, bunu evinize gelecek 1 tüpteki sıvının evin hacmi kadar yer kaplaması gibi düşünebilirsiniz.
Doğrudur, LPG likit petrol gazı kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuş bir kısaltmadır.
Yaptığımız çıkarımlara göre sorunun doğru cevabı "D" şıkkıdır.

10. Deodorantlarla ilgili;
I. İçinde basınçlı gaz bulunduğundan basınca dayanıklı metal kutular içinde bulunurlar.
II. Sıvı üzerindeki gazın genleşme özelliği fazla olmalıdır.
III. Yapılarında itici gazlar bulunur.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Deodorantlarla ilgili verilen önermelerden;

Doğrudur, Deodorantların içinde basınçlı gaz bulunur ve basınca dayanıklı metal kutularıyla satılırlar.
Doğrudur, sıvı ne kadar iyi genleşiyorsa daha kuvvetli bir püskürme gözlemlenir.
Doğrudur, deodorant paketlerinde itici gazlar bulunmaktadır, kapağına bastırdığınızda bu sayede püskürürler.
Yaptığımız çıkarımlara göre sorunun doğru cevabı "E" şıkkında verilmiştir.