Baba ile ilgili atasözleri ve deyimler

Baba ile ilgili atasözleri:

Anamın (babamın) öleceğini bilseydim kulağı dolu darıya satardım; insan en değerli malının karşılıksız olarak elinden gideceğini bilse onu yok denecek kadar az bir paraya satar.

Anan güzel idi hani yeri, baban güzel idi hani evi; hiçbir duruma güvenilmez, bizim olan şeyler elimizde sürekli olarak kalmazlar.

Baba (evlat, oğul) ekmeği zindan ekmeği, koca (er) ekmeği meydan ekmeği; bir kadın için babasının veya çocuğunun evinde barınıp onların eline bakmak çok kötü bir durumdur; onun gönül ferahlığı ile yaşayacağı yer, kocasının evi, serbestçe harcayacağı para kocasının parasıdır.

Baba himmet, oğul hizmet; büyüklerin, kendilerine el uzatıp yardım etmelerini istemeye hak kazanabilmek için küçüklerin görevlerini iyi yapmaları gerekir.

Baba kırk oğul beslemiş, kırk oğul bir babayı beslememiş; baba kaç çocuğu olursa olsun, hiçbir ayrım yapmadan hepsine bakar, onları büyütür; çocukları ise yoksul ve yaşlı durumdaki babalarının bakımını “sen bak, o baksın” gibi gerekçelerle bir türlü sağlayamazlar.

Baba koruk (erik) yer, oğlunun dişi kamaşır; babanın yaptığı kötü işin sıkıntısını çocuğu çeker.

Baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana; kendini bilen, yaşama sorumluluğu duyan akıllı evladın gerçek malı, kendisinin kazandığı maldır.

Baba oğluna bir bağ bağışlamış; oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş; babalar çocukları için büyük fedakârlıklara katlanırlar ancak çocuklar babaları için fedakârlıkta bulunmazlar.

Baba vergisi görümlük, koca vergisi doyumluk; bir babanın kızı için harcadığı para, hazırladığı çeyiz göstermelik olmaktan ileri gidemez, kızın yaşam boyu süren giderlerini kocası üzerine almıştır.

Babamın adı Hıdır, elimden gelen budur; gücüm ancak bu kadarını yapmaya yeter.

Babanın sanatı oğla mirastır; bir evlat babasının sanatını onun ölümünden sonra sürdürür.

Babasından mal kalan, merteği içinden bitmiş sanır; miras yoluyla mal edinen kimse, onun için ne denli çabalar gösterilip sıkıntı çekildiğini bilemez.

Babayla oğlanın pabucu bir olunca evde kavga eksik olmaz; ortaklaşa kullanılan bir mal, kimi zaman baba ile oğlu arasında bile kavgaya neden olur.

Bağ babadan, zeytin dededen kalmalı; bağ, bir kuşak geçecek kadar yaşlandıktan sonra bol ürün verir, zeytinin bol ürün verebilmesi için en azından iki kuşaklık bir zaman geçmelidir.

Bir baba dokuz evladı besler, dokuz evlat bir babayı beslemez; çok çocuğu olan baba, her çocuk babasına bakılmasını ötekinden beklediği için sıkıntıda kalır.

İncir babadan, zeytin dededen; bağ, bir kuşak geçecek kadar yaşlandıktan sonra bol ürün verir, zeytinin bol ürün verebilmesi için en azından iki kuşaklık bir zaman geçmelidir.

İyi evlat babayı vezir, kötü evlat rezil eder; babaya ün kazandıran da el içine çıkamayacak bir duruma düşüren de çocuklarının tutumlarıdır.

Karga mandayı babası hayrına bitlemez; bir kimse başkasına hizmet ediyorsa bunda kendisinin de çıkarı vardır.

Katıra “baban kim?” demişler, “dayım at” demiş; aşağılık duygusu içinde bulunan kişi, kendisini olduğu gibi göstermeye utanır da kötü yönünü gizler, sadece iyi yönüyle övünür.

Oğlan atadan (babadan) öğrenir sofra açmayı, kız anadan öğrenir biçki biçmeyi; erkek çocuk, erkeklerin yapması gereken şeyleri babasından, kız çocuk da kadınların yapması gereken şeyleri annesinden öğrenir; anne ve baba bunları bilmiyorsa çocuktan böyle şeyler beklenemez.

Sade pirinç zerde olmaz, bal gerektir kazana; baba malı tez tükenir evlat gerek kazana; hakkıyla yararlanılacak bir şeyin meydana gelmesi için birtakım ögelerin bir araya gelmesi gerektir; kişi kendi emeği ile kazanç sağlayıp bunu baba malına katmıyorsa babasından kalan mal tez tükenir.

Saksağan, danayı babası hayrına bitlemez; bir kimse başkasına hizmet ediyorsa bunda kendisinin de çıkarı vardır.

Baba ile ilgili deyimler:

Ana baba bir; aynı anne ve babadan olan.
Ana baba eline bakmak; ana ve babanın verdiği para ile geçinmek.
Ana baba yavrusu; nazlı büyütülmüş çocuk.
Ana bir, baba ayrı; anaları bir, babaları ayrı olan (kardeşler).
Anam babam; içtenlik bildiren bir söz: Bilir miyim ben anam babam!

Anan yahşi, baban yahşi; birini, bir işe razı etmek için onu övmek amacıyla söylenen bir söz.
Anası turp (sarımsak), babası şalgam (soğan); hlk. ne olduğu belirsiz kimselerin çocuğu.
Baba değil, tırabzan babası; çocuklarına karşı babalık görevlerini yerine getirmeyen, onlara hayrı olmayan baba.
Babalık fırın has işler; babasının parası ile geçinenlere sitem olarak kullanılan bir söz.
Babana rahmet; tkz. yapılan bir iş, bir davranış karşısında “Allah senden razı olsun.” anlamında kullanılan bir söz.

Babasının (babalarının) çiftliği; bir malı veya kuruluşu yalnızca kendi çıkarlarına araç yapanlar için kullanılan bir söz.
Babasının hayrına; hiçbir çıkar gözetmeksizin: Herkes babasının hayrına çalışmıyor ya!
Babasının kızı; her yönüyle babasına benzeyen kız çocuğu.
Babasının oğlu; her yönüyle babasına benzeyen erkek çocuğu.
Babasız oğlan doğurmak; bir işte aşırı zorluk, büyük güçlük çekilmesine rağmen başarılı olmak.

(biri ötekinin) Babasına rahmet okumak; hakkında iyilik düşünmemek.
Ha babam de babam; durmaksızın, sürekli.
Ha babam (ha);
1) Karşısındakinin çabasını artırmak için kullanılan bir söz;
2) Sürekli olarak, durmadan: “Camın arkasında oturmuş, ha babam fatura damgalayıp para üstü veriyor.” - E. Şafak.
“Yirmi iki delikanlı kan ter içinde ha babam ha koşuyorlar.” - N. Hikmet.

Her gördüğü sakallıyı babası sanmak; şaka görünüşe aldanmak.
Hık demiş (anasının veya babasının) burnundan düşmüş; Her durumuyla birine çok benziyor” anlamında kullanılan bir söz.
Öp babanın elini; tkz. beklenmedik, elverişsiz bir durum karşısında “şimdi ne olacak?” anlamında kullanılan bir söz.